PII (Provincial Innovation Index) được Chính phủ chỉ đạo Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng trên toàn quốc từ năm 2023, nhằm cung cấp bức tranh tổng thể về hiện trạng mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của từng địa phương. Kết quả xếp hạng sẽ được công bố trong tháng 1/2024.

Cấu trúc bộ chỉ số PII được chia ra làm 7 trụ cột, mỗi trụ cột có các nhóm với 52 chỉ số thành phần gồm: 05 trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kĩ thuật dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gồm: (1) Thể chế, (2) Vốn con người và Nghiên cứu và phát triển, (3) Cơ sở hạ tầng, (4) Trình độ phát triển của thị trường và (5) Trình độ phát triển của doanh nghiệp; và 02 trụ cột đầu ra phản ánh kết quả tác động của khoa học, công nghiệ và đổi mới sáng tạo, vào phát triển kinh tế - xã hội gồm: (6) Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ, (7) Tác động.

Các số liệu được thu thập từ các báo cáo thống kê, báo cáo quản lý chính thức của các cơ quan trung ương và địa phương; số liệu từ các bộ chỉ số khác (Cải cách hành chính; Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh; Chuyển đổi số; Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh).

Theo ông Trần Văn Nghĩa, phó Giám đốc Học viện Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) - đơn vị xây dựng bộ chỉ số, đối với các bộ chỉ số quốc tế nói chung, thông lệ cần thiết sau khi xây dựng bộ chỉ số đó là phải tiến hành đánh giá (audit) độc lập. Các chỉ số tiêu biểu trên thế giới như: Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), Chỉ số hiệu quả môi trường (EPI), Bảng điểm đổi mới sáng tạo châu Âu (EIS), Chỉ số năng lực cạnh tranh nhân tài toàn cầu (GTC), Hiệu quả cạnh tranh công nghiệp (CIP)... đều trải qua quá trình đánh giá từ Viện Nghiên cứu chung châu Âu (JRC) thuộc Ủy ban châu Âu.

Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, bên cạnh sự tham gia cố vấn kỹ thuật của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), PII 2023 còn được chuyên gia quốc tế đánh giá độc lập do tổ chức này giới thiệu. Đây là chuyên gia quốc tế đã đánh giá khi xây dựng thử nghiệm PII 2022. Họ cũng là những chuyên gia nhiều năm qua đánh giá về GII và các chỉ số của Liên hợp quốc, Ủy ban châu Âu...

Theo đó, các chuyên gia đã đánh giá về mức độ phù hợp của khung chỉ số, dữ liệu, phương pháp, mô hình tính toán và các phân tích thống kê khác nhằm kiểm tra tính minh bạch của quy trình tính toán, mức độ phù hợp giữa khung chỉ số và dữ liệu, tính chắc chắn, độ nhạy và tính vững của bộ chỉ số. Việc đánh giá cuối cùng của chuyên gia nhằm kiểm tra bộ chỉ số đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế về mặt thống kê và phương pháp luận mới được công bố chính thức.

Tổ chức WIPO đánh giá độc lập bộ chỉ số sáng tạo địa phương tại Việt Nam (PII).  Ảnh minh họa

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, kết quả cho thấy khung chỉ số và các chỉ số thành phần được thiết kế phù hợp, phản ánh được hiện trạng của đối tượng được đo lường. Các bước xử lý dữ liệu, tính toán điểm số và thứ hạng đều được thực hiện đầy đủ, chính xác, minh bạch và đáng tin cậy.

Kết quả thử nghiệm cũng cho thấy bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương đủ mạnh để đưa ra những kết luận hữu ích. Kết quả đánh giá cũng cho thấy còn một vài chỉ số cần được xem xét khi triển khai trên phạm vi toàn quốc trong thời gian tới. Việc rà soát, xem xét, tinh chỉnh các chỉ số hằng năm để phù hợp với bối cảnh và mục tiêu cũng là thông lệ chung trong xây dựng các chỉ số tổng hợp.

Ông Nghĩa nhấn mạnh việc xây dựng bộ chỉ số địa phương hướng đến cung cấp bộ công cụ tốt, có cơ sở khoa học và thực tiễn cho lãnh đạo các cấp để ra quyết định, xây dựng và thực thi chính sách cũng như cung cấp thông tin tham khảo có giá trị cho các đối tượng khác. Do đó ngoài các chuyên gia, đơn vị công bố cũng tham vấn ý kiến của địa phương trong quá trình xây dựng khung chỉ số để đảm bảo các chỉ số phản ánh được đúng hiện trạng của địa phương, và trong quá trình thu thập dữ liệu.

Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) được đánh giá là công cụ đo lường năng lực nhằm hỗ trợ và thúc đẩy phát triển từng địa phương. Đây là bộ chỉ số tổng hợp, bao quát về kinh tế xã hội cấp địa phương đầu tiên cho đến nay.

Những năm qua, kết quả chỉ số GII của Việt Nam luôn có sự cải thiện tích cực. Việt Nam liên tục được tổ chức WIPO ghi nhận là quốc gia có điểm số cao hơn nhiều so với mức trung bình của các nước cùng nhóm thu nhập. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46, tăng 02 bậc so với năm 2022. Trong 10 năm qua, tính từ năm 2013, thứ hạng GII của Việt Nam tăng 30 bậc (từ vị trí 76 lên 46). Việt Nam liên tục duy trì vị trí dẫn đầu trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp.

Ở cấp địa phương, thực tế cho thấy, do chỉ số GII đánh giá ở cấp quốc gia nên nhiều số liệu thống kê ở cấp địa phương không có. Phương pháp đánh giá theo quy chuẩn quốc tế còn mới nên có những điểm không tương đồng với thực tiễn các địa phương của Việt Nam. Bên cạnh đó, do có sự khác biệt giữa các địa phương về quy mô kinh tế - xã hội, dân số, đất đai, cơ cấu kinh tế, định hướng phát triển... nên các địa phương cần và phải lựa chọn mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo khác nhau, phù hợp với bối cảnh, điều kiện, đặc điểm riêng. Do đó, nhiều địa phương đã kiến nghị cần có bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương để có căn cứ khoa học và có số liệu minh chứng phục vụ công tác chỉ đạo điều hành phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tốt hơn, sát với thực tiễn hơn.