Chủ trương tự chủ về KHCN, nhất là đối với những ngành kinh tế quan trọng luôn nhận được sự quan tâm của lãnh đạo nhà nước. Nhiều dự án KHCN quy mô lớn đã được triển khai và mang lại hiệu quả to lớn. Đến nay, Bộ KH&CN đã phê duyệt 6 dự án KH&CN phục vụ chế tạo các thiết bị cho ngành xi măng, thủy điện, nhiệt điện, thiết bị điện, đóng tàu... Những kết quả của các dự án KH&CN đã có đóng góp tích cực cho các ngành, lĩnh vực trong những năm qua.

Trong số đó có 2 dự án quy mô lớn của ngành Công Thương được đánh giá rất cao. Tiêu biểu là dự án thiết kế, chế tạo máy biến áp 500 kV của Công ty CP Chế tạo Thiết bị điện Đông Anh (EEMC). Thành công này đã đưa Việt Nam trở thành nước đầu tiên của Đông Nam Á có khả năng chế tạo các máy biến áp công suất lớn, khẳng định sự trưởng thành vượt bậc của EEMC và ngành cơ khí điện lực nước nhà. Từ đó tạo áp lực để các nhà thầu nước ngoài phải giảm giá khi chúng ta nhập các sản phẩm cùng loại, góp phần giảm nhập siêu, chủ động hơn trong việc cung cấp, sửa chữa khắc phục các sự cố bảo đảm an toàn cho lưới điện quốc gia. Việc sử dụng máy biến áp 500kV do Việt Nam sản xuất đã tiết giảm chi phí mua sắm gần 30% so với máy biến áp nhập khẩu cùng loại. Cho đến nay, Việt Nam đã chủ động sản xuất hầu hết các chủng loại máy biến áp đến 500kV bảo đảm chất lượng và thay thế nhập khẩu.

Ở lĩnh vực dầu khí, thông qua dự án KH&CN về giàn khoan tự nâng, lần đầu tiên Việt Nam đã chủ động thiết kế, chế tạo thành công giàn khoan tự nâng 90m nước, đưa Việt Nam vào danh sách số ít các nước trên thế giới có khả năng chế tạo giàn khoan dầu khí bởi giàn khoan tự nâng thuộc nhóm khó chế tạo nhất trong các loại giàn khoan dầu khí. Tạo bước ngoặt lớn đưa ngành công nghiệp cơ khí chế tạo Việt Nam lên một tầm cao mới, mở ra cơ hội, tiền đề để mang các loại giàn khoan do Việt Nam chế tạo vươn ra cạnh tranh trên thị trường khu vực và thế giới.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, các dự án gặp nhiều khó khăn về cơ chế, chính sách hỗ trợ do chưa có những cơ chế đặc thù như cơ chế thuê chuyên gia, chuyển giao công nghệ, mua bí quyết công nghệ, huy động nguồn lực, đào tạo… Đặc biệt, do những đặc thù khác biệt về cơ chế quản lý nên đến nay các dự án KH&CN phục vụ quốc phòng an ninh chưa triển khai được.

Theo các chuyên gia, cần có tiêu chí cụ thể đánh giá lựa chọn dự án KH&CN, cơ chế chính sách đặc thù, nội dung và lộ trình thực hiện cơ chế đầu tư đặc biệt để triển khai dự án KH&CN quy mô lớn phục vụ quốc phòng, an ninh và sản phẩm quốc gia.

Dự kiến, Đề án “Thí điểm áp dụng cơ chế đầu tư đặc biệt để triển khai dự án KH&CN quy mô lớn phục vụ quốc phòng an ninh và sản phẩm quốc gia” sẽ tiếp tục được hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ trong năm 2014.