Thiết bị của Kett được các nhà máy xay tin cậy. Ảnh: Vân Anh

Tình huống bất cập hơn khi sản lượng lúa của cả nước gia tăng hằng năm và đạt hơn 43 triệu tấn trong niên vụ 2012-2013, trong đó lúa hàng hóa cung ứng xuất khẩu chiếm 1/3, nhưng “đầu ra” bất ổn, chỉ tiêu tạm trữ chỉ vài triệu tấn gạo, các công ty xuất khẩu tiêu thụ cầm chừng … khiến nông dân và doanh nghiệp không còn con đường nào khác ngoài cách tự” tích cốc phòng cơ” trước khi các địa phương điều chỉnh diện tích hoặc chuyển đổi cơ cấu cây trồng.

Doanh nghiệp hiến kế

Nhìn lại mối liên kết 4 nhà, thực sự chỉ có số ít doanh nghiệp và một số cơ quan nghiên cứu đưa ra giải pháp giảm tổn thất sau thu hoạch. Theo TS Phan Hiếu Hiền (ĐH Nông Lâm TP.HCM), thành viên tư vấn dự án ADB-IRRI-Việt Nam, người kiên trì chuyển giao tiến bộ san phẳng mặt ruộng bằng tia laser, triển khai quy trình sản xuất mới xóa dần chênh lệch năng suất trên ruộng lúa ở các vùng miền, cho rằng “ tổn thất vẫn còn rất lớn!”

“Lúa ướt không kịp làm khô gây tổn thất về khối lượng là 12% và sụt giảm về giá cả trên thị trường ở mức 13% trên tổng sản lượng lúa 24 triệu tấn, tổng giá trị sụt giảm là 25% (tương đương 6 triệu tấn) thành tiền hơn 24.000 tỷ đồng”, ông Bùi Phong Lưu, giám đốc công ty Bùi Văn Ngọ, một công ty rất hiếm hoi trong số ít ỏi những nhà cung cấp thiết bị xay xát hiện đại và giải pháp sấy, giảm tổn thất sau thu hoạch lúa ở Việt Nam được nông dân đồng bằng sông Cửu Long biết tiếng và tin cậy, nhẩm tính chỉ cần đầu tư bằng 50% con số trên thì tình hình sẽ được cải thiện. Tuy nhiên, làm sao huy động số tiền đầu tư  50% đó? Trước những biến cố thị trường và ảnh hưởng nhóm lợi ích trong hoạt động xuất khẩu gạo, nông dân đựa vào đâu để tự dự trữ?

Công ty Bùi Văn Ngọ vừa đưa hệ thống tháp sấy đốt theo phương pháp gián tiếp, bảo đảm chất lượng lúa gạo trong suốt quá trình sấy tự động hóa đã bán sang Đài Loan, Philippines, Indonesia, Lào, Campuchia…rất thành công… giới thiệu với các chủ nhà máy xay xát lúa gạo ở miền Tây để họ thúc đẩy tiến độ mua lúa nhập kho. Ông Nguyễn Thể Hà, chuyên gia kỹ thuật của công ty nói về nguyên lý vận hành của thiết bị: Tháp sấy được thiết kế độ nghiêng, chia dòng nguyên liệu thật nhỏ để sấy cho đều rồi tổng hợp nguồn nguyên liệu đã được xử lý. Rải đều nguyên liệu trong tháp sấy đóng vai trò quan trọng và sấy như thế nào mùi thơm đặc trưng không thay đổi, làm giống tốt; Sấy mà hạt còn sống do điều chỉnh dòng khí nóng đầu vào, khí ẩm đầu ra bảo đảm độ ẩm còn 14% thì mới đạt yêu cầu. Không khí có lẫn bụi đi xuyên qua màng lọc bằng vải chuyên dụng, bụi được giữ lại lớp ngoài vải lọc. Không khí sạch đi vào phía trong túi trước khi thải ra môi trường. Tháp sấy dùng năng lượng trấu: Mỗi mẻ 30 tấn cần 900 kg trấu”.

Lần đầu tiên bí quyết công nghệ của công ty Bùi Văn Ngọ được chia sẻ.

Chia sẻ cách làm

Ngày 9-8, tại Cần Thơ, câu chuyện làm khô lúa ướt đã lôi cuốn nhà cung cấp thiết bị Kett Electric Laboratory, Nhật Bản. Ông Henji Emori, đại diện công ty Kett nhìn nhận là Kett thuộc nhóm các công ty Nhật Bản đang tìm cách gia tăng ảnh hưởng ở Việt Nam, muốn hợp tác phát triển dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp, cho biết các nhà máy xay xát ở Nhật đòi hỏi tiêu chuẩn rất gắt gao”, và họ phải kiểm tra ẩm độ hạt gạo ( tách vỏ) trước khi tổ chức xay xát ”.

Được thành lập vào năm 1946, đến nay Kett cung cấp cho thị trường nhiều loại: Máy đo ẩm độ gạo, cà phê, máy kiểm tra thủy phần hạt và ngũ cốc, máy kiểm tra gạo, phân tích độ tươi gạo, máy đo thủy phần tia hồng ngoại, máy đo thủy phần bê-tông, máy đo độ trắng gạo, máy đo độ dầy lớp phủ bề mặt, máy dò kim… với chuẩn mực quốc tế. Việt Nam đang là nơi mua nhiều máy của Kett để đo kiểm, khẳng định giá trị thang điểm hạt gạo.

Các nhà máy xay ở Nhật Bản quan niệm gạo càng xát trắng thì càng bị bào mòn (khác với VN- cứ xay lứt rồi xát trắng, hạt vàng lại tiếp tục xát trắng, lau bóng…) do đó làm sao xay xát với chất lượng vừa đủ để  bảo đảm lợi nhuận tối đa. Muốn vậy phải có máy đo chính xác. Kett Whiteness Tester C-600 vận hành theo nguyên lý đèn màu xanh, thời gian sử dụng đèn 30.000 giờ, chiếu vào mẫu gạo phản quang trở lên đưa vào đi-ốt quang điện, tín hiệu được đưa vào khuếch đại, chuyển số liệu, ra file. Kett đã bán 2.540 chiếc trên thị trường Nhật Bản, 1.386 chiếc ra các nước  với hai tính năng mới: Giảm tiêu thụ điện năng và nguồn nhiệt, rút ngắn thời gian đo kiểm.

“Hiện nay, dòng  máy đo độ trắng gạo của Kett trở thành chuẩn mực cho nhiều nước trên thế giới. Việt Nam muốn xuất khẩu sang Nhật thì phải dùng máy đo của Kett”, Henji Emori, người bán hàng tham vọng và đầy tự tin nói.

Trong lúc xay xát, tốc độ chạy máy cũng ảnh hưởng tới lợi nhuận, nếu chạy nhanh quá mức cần thiết sẽ làm hạt gạo nóng lên, gạo quá khô sẽ bị nứt, thủy phần bay mất, giảm trọng lượng … phải dùng máy đo độ ẩm để chỉnh tốc độ của máy.

Hiệp hội xay xát gạo Nhật Bản cho biết: Nhiệt độ mục tiêu của ngũ cốc  (nhất là gạo đánh bóng và gạo không đánh bóng) tại Nhật Bản  thường là 15ºC hoặc thấp hơn vào mùa hè và 20ºC hoặc thấp hơn vào mùa đông. Gạo loại 1 chỉ đạt lợi nhuận đạt 90.5% khi độ trắng tăng lên (trắng của gạo đánh bóng – độ trắng của gạo không đánh bóng) là 20%. Khi độ trắng tăng lên 1%, tỷ lệ lợi nhuận sẽ thay đổi 0.5%. Ướt và làm khô tới mức nào còn là chuyện lời lỗ khi chi phí ảnh hưởng tới lợi nhuận. Đặc biệt, độ sáng trắng và giá sẽ cao hơn nếu tỷ lệ protein cao.

Cuộc chơi công bằng với hệ thống thang điểm chất lượng càng cao thì giá bán cao.

Việt Nam là nước xuất khẩu gạo nhưng những thông tin định giá theo tiêu chí không tới với nông dân. Trong khi đó, ngoài độ dài hạt lúa 7,2 mm, tươi hay lúa khô, ít hay nhiều tạp chất… người trồng lúa ở Việt Nam không biết hàng của mình được định giá cao hay thấp hơn dựa trên những tiêu chí nào nữa?

Trên thị trường, chỉ nói về ẩm độ khi mua bán lúa đã xuất hiện bất đồng: Người bán bao giờ cũng muốn ẩm độ cao, trong khi người mua thì ngược lại. Để bảo đảm quyền lợi người mua- người bán, Thái Lan, giữ vị trí cường quốc xuất khẩu gạo số 1 thế giới, luôn dùng thiết bị đo chính xác để phân định. Kett tham gia trung tâm kiểm định của Thái Lan để cùng xây dựng nền tảng kỹ thuật chính xác.

Tuy nhiên, gần đây thị trường xuất hiện dòng máy  giá rẻ làm từ Trung Quốc.  Họ làm giả máy Kett nhưng năm ngoái sản lượng máy của Kett ở thị trường này vẫn tăng rất nhanh. Máy móc kỹ thuật cao đòi hỏi chính xác, nếu chỉ quan tâm giá rẻ thì không bảo đảm”, Henji Emori cảnh báo.

Đối với công ty Bùi Văn Ngọ, mối quan hệ  tương tác giữa công ty và Kett, chỉ ở một góc vấn đề làm khô hạt lúa- gắn thiết bị “Made  in Vietnam “ vào hệ thống đo kiểm chuẩn quốc tế của Kett’ ” Không chỉ tăng uy tín thương mại của công ty mà còn giúp cho các nhà máy điều chỉnh sản xuất có lời mà không phải “bóp họng, bóp hầu” nhau trong chuỗi cung ứng”, ông Nguyễn Thể Hà, chuyên gia kinh tế- kỹ thuật của công ty này nói.